هیچ می دانید که اگر کارها را به موقع و سروقت انجام بدهید، چقدر از این وضعیت و احساس گناه و استرس ناشی از آن خلاص می شوید؟ می دانید چقدر کارایی تان بهبود پیدا می کند و شادتر خواهید شد؟ چاره ای برای خلاصی از تلنبارشدن کارها روی هم، به تعویق انداختن آنها و بی میلی نسبت به انجام وظایف مختلف پیدا کنید و خود را از این وضعیت بی حوصلگی و نگرانی نجات بدهید. اما چطور و چگونه؟ راه چاره در شناخت دلیل این از زیر کار در رفتن هاست. اگر بدانید که چرا حوصله و میلی برای پیگیری درست برنامه ریزی‌های تان ندارید، مشکلات بسیاری را حل خواهید کرد.
۱) علت به تعویق انداختن کارها، ترس از خراب کاری است
راه حل: تمرکز پیشگیرانه
با دو رویکرد می توان به هر وظیفه و مسئولیتی نگاه کرد. رویکرد نخست، همان طرز تفکر و نگاهی است که به موجب آن فکر می کنید با پایان یافتن یک پروژه و مسئولیت، نتایج خوبی به ثمر خواهد نشست و رئیس تان را تحت تأثیر قرار خواهید داد یا دستاوردی عالی خواهید داشت. به این سبک از تمرکز کردن روی انجام وظایف و کارها، در روانشناسی تمرکز ارتقایی (promotion focus) می گویند. تحقیقات نشان می دهد که خوش بینی و اشتیاق برای انجام کارهای مختلف باعث موفقیت بیشتری در نتیجه می شود.
حال تصور کنید که از به دست آوردن نتایج نامطلوب می ترسید و دلهره دارید. بدبینی و اضطراب باعث کاهش انگیزه برای رشد و موفقیت می شوند و امکان موفقیت و کامیابی را کاهش می دهند. برای مقابله با احساس ترس و دلهره باید اقدام کنید. یعنی شک و تردید را کنار بگذارید و به سمت انجام کار بروید. یعنی لازم است نوع دیگری از تمرکز را در خود به وجود آورید که به آن تمرکز پیشگیرانه (prevention focus) گفته می شود. در این طرز تمرکز و تفکر باید به جای نتیجه گرایی به انجام کار و جلوگیری از به وجود آمدن فقدان و شکست فکر کرد. برای مثال به جای اینکه به خوشحال یا ناراحت شدن رئیس تان فکر کنید، باید روی جلوگیری از عصبانیت او تمرکز کنید و با اقدامی پیشگیرانه مانع از این شوید که شما را به چشم نیرویی ناکارآمد ببیند.
البته شاید این طرز تفکر و تمرکز برای تان کمی عجیب باشد، بخصوص اگر از افرادی باشید که با تمرکز ارتقایی و مثبت اندیشی، کارهای تان را پیش می برید. اما واقعیت این است که این روش شاید چندان جالب به نظر نرسد، در هر صورت روشی مؤثر برای جلوگیری از به تعویق انداختن کارها و مبارزه با بی حوصلگی است.
۲) دوست ندارید کاری را شروع کنید چون حال و حوصله ندارید
راه حل: نادیده گرفتن احساسات و کنارزدن آنها از مسیر
اولیور برکمن (Oliver Burkeman) در کتاب «شادی برای کسانی که تاب و تحمل تفکر مثبت را ندارند»، می گوید: وقتی شخصی مدام فکر می کند که نمی تواند صبح های زود از رختخواب دل بکند یا اصلا نمی تواند به سراغ ورزش کردن برود، درواقع نشان می دهد که دل و دماغ لازم برای انجام این کارها را ندارد. هیچ کس شما را به تخت نمی بندد تا نتوانید زود بیدار شوید یا جلوی درب باشگاه ورزشی، مأموری برای ممانعت از ورودتان نیست. تنها چیزی که باعث می شود، میلی به انجام این کارها نداشته باشید، نداشتن حال و حوصلهٔ کافی است. اما برکمن معتقد است که برای شروع کارها نباید منتظر شوید تا دل و دماغ انجام آنها را به دست آورید.
به این موضوع دقیقا فکر کنید چون اهمیت خیلی زیادی دارد؛ همه‌ٔ ما به طور ناخودآگاه فکر می کنیم که برای شروع یک کار و قدم گذاشتن در مسیر آن باید حتما حال و حوصلهٔ کافی پیدا کنیم تا انگیزه‌ٔ بیشتری برای پیشرفت داشته باشیم یا انگیزه‌ٔ کافی در وجودمان باشد، اما این تفکر کاملا اشتباه و بی معنی است. چرا این‌طور فکر می کنیم؟ البته درست است، برای شروع کارهایی مانند ورزش کردن برای حفظ سلامت یا زودتر از خواب بیدارشدن تا حدی نیاز به انگیزه و تعهد داریم، اما اینکه ۱۰۰٪ حال و حوصلهٔ چیزی در وجودمان باشد و بعد شروع به انجام آن کار کنیم، بی معنی است.
۳) سراغ انجام کاری نمی روید، چون به نظرتان، خسته کننده، نامطبوع و سخت است
راه حل: استفاده از روش اگر …، آنگاه …
حتما برای شما پیش آمده که به خود بگویید: دفعه‌ٔ دیگر حتما زودتر کار را شروع می کنم، بار دیگر حتما بهتر این کار را انجام می دهم و … . همه به خودشان وعده و وعیدهایی درباره‌ٔ بهبود عملکرد در دفعات بعدی انجام یک کار می دهند، اما همه‌ٔ ما زیادی روی ظرفیت مان برای خودکنترلی حساب باز کرده ایم. خب، اگر توانایی بهتر کارکردن در کسی وجود داشته باشد، همان بار اول هم کارش را به بهترین شکل انجام می دهد. باید بپذیریم که اراده مان با محدودیت هایی رو به رواست. به همین خاطر کمی سخت است که خود را به انجام کارهایی که خسته کننده و وحشتناک یا دشوار هستند، وادار کنیم. پس نیاز به یک راهکار داریم: استفاده از طرح اگر …، آنگاه … .
این روش و طرح فقط مشخص کردن گام های یک کار و پروژه نیست؛ بلکه باید دقیقا مشخص کنید که کار را در کجا و چه موقع انجام خواهید داد. برای مثال باید مشخص کنید که در ساعت ۱۱ صبح باید کارتان را متوقف کنید و به استادتان برای هماهنگی برنامه‌ٔ ملاقات تماس بگیرید و برنامه ریزی کنید یا برای مثال اگر در جلسه‌ٔ کاری فردا با رئیس، او حرفی از ترفیع تان نزد، قبل از پایان جلسه حتما خودتان، موضوع را مطرح کنید.
اگر دقیقا از قبل برای انجام کارها، زمان و مکان شان تصمیم گیری کنید، دیگر دچار تعلل نمی شوید و نسبت به انجام یا به تعویق انداختن کارها در دو راهی قرار نمی گیرید. با این طرز تفکر به اراده‌ٔ خود بها می دهید و به آن تکیه می کنید.
نتایج بیش از ۲۰۰ مطالعه نشان می دهد که استفاده از روش اگر … آنگاه …، نرخ بهره وری و تحقق اهداف را به طور متوسط ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد افزایش می دهد.
سخن آخر
احتمالا این روش های پیشنهادی کمی با توصیه های انگیزشی و روان شناسی معمول فرق داشتند. درست است؟ برای مثال همیشه در مقالات و فیلم های آموزشی می گویند که مثبت اندیش باشید، علایق تان را دنبال کنید و … . اما همه‌ٔ این راهکارهای کلیشه ای زمانی مفید هستند که تصمیم قطعی برای انجام کار در وجودتان شکل گرفته باشد. راهکارهای این مقاله معطوف به زمان هایی است که حال و حوصلهٔ شروع کار در شما مرده است و دل و دماغ کارکردن ندارید.