در روان شناسی، اصطلاح «انفکاک ذهنی» معمولا گویای عدم وجود ارتباط شناختی کارآمد میان افکار، خاطرات و اعمال است. این عدم ارتباط می تواند به هویت یابی شخص آسیب بزند و دیدگاهی که نسبت به جهان اطراف دارد را به میزان قابل توجهی دستخوش تغییر کند.
اختلال انفکاک ذهنی چیست؟
انفکاک ذهنی معمولا با پدید آمدن وقفه در ضمیر خودآگاه، هویت، حافظه، ادراک کلی، احساسات، کنترل حرکتی و رفتارها همراه است.
بروز این اختلال باعث تجزیه و نابودی ارتباط موجود میان اجزای تشکیل دهنده ی مراکز شناختی مغز می شود که ممکن است چندین دقیقه یا چندین سال گریبان گیر فرد مبتلا باشد. در شرایط حاد، انفکاک ذهنی می تواند درک کلی فرد از محیط پیرامون و اطرافیان را به شدت تغییر دهد و باعث ایجاد ترس بسیار از برقراری ارتباط و حاضر شدن در میان دیگران شود.
از حیث روان شناختی، انفکاک ذهنی می تواند نوعی مکانیسم دفاعی غیرارادی برای مقابله با عوارض اضطراب شدید ناشی از وقوع سوء استفاده ی جسمی یا روانی محسوب شود.
انفکاک ذهنی فقط یک راهکار آنی برای مقابله با احساسات بسیار غیرقابل هضم است و در طولانی مدت هیچ سودی به فرد نمی رساند. در واقع، مبتلا بودن به انفکاک ذهنی به مدت طولانی می تواند باعث بروز تغییرهای گسترده ی شخصیتی، تضعیف و از بین رفتن حافظه و ناکارآمدی احساسی شود.
علائم انفکاک ذهنی
علائم ذهنی:
- سردرگمی و سرگیجه
- احساس عدم تعلق به محیط اطراف
- تضعیف یا از بین رفتن حافظه
- دشواری در به خاطر آوردن وقایع یا جزییات آن ها
- نارسایی هیجانی (دشواری در تشخیص یا شناسایی احساسات)
- بروز تغییرات ناگهانی در رفتار
- بروز تغییرات گسترده و غیرقابل توجیه در احساسات
علائم جسمی:
- کاهش حساسیت حواس پنج گانه به محرک های خارجی (مخصوصا درد)
- بروز احساس کم وزنی، خالی بودن و شناور بودن
- بالا رفتن ضربان قلب
- سرگیجه و حالت تهوع
- عوارض وقوع انفکاک ذهنی
راه های درمان
مراجعه به روان درمانگر:
اختلال انفکاک ذهنی پیچیده تر از آن است که با راهکارهای ساده و دم دستی درمان شود. بنابراین، مراجعه به روان درمانگر، ضروری است. به کارگیری شیوه های درمانی نوینی همچون رفتار درمانی شناختی (CBT) یا رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) می توانند در طولانی مدت بسیار مؤثر واقع شوند. به خاطر داشته باشید که هر چقدر نسبت به شیوه های درمان روح و روان ذهن بازتری داشته باشید، شانس بیشتری برای بهبود یافتن و بازگشت به مسیر طبیعی زندگی خواهید داشت.
ثبت واقعیت های زندگی:
انفکاک ذهنی در تغییر دادن واقعیت و جلوه دادن آن در یک قالب فانتزی بسیار عالی عمل می کند. بنابراین، تلاش برای ثبت واقعیت های زندگی و مراجعه به آن ها برای یادآوری وقایع ملموس راهکاری هوشمندانه است. اگر از ضعف حافظه رنج می برید، حتما یک دفترچه خاطرات روزانه با خود داشته باشید تا وقایع کلیدی روزمره را در آن یادداشت کنید.
فعالیت های دیگر مثل عکس گرفتن از مکان ها و افراد ، ثبت رویدادهای مهم زندگی و به قلم درآوردن احساسات و افکار هم بسیار سودمند هستند.
به کارگیری شیوه های مناسب برای بازگرداندن آرامش به ذهن
بازگرداندن آرامش به ذهن باعث می‌شود تا مغز ارتباط از دست رفته با واقعیت را بازیابد و روند پیشرفت این اختلال را کند کند.
برخی از شیوه های آرامش بخش ذهنی:
- خواندن کتاب شعر یا داستان موردعلاقه خود
- حضور در جمع، مخصوصا در میان کودکان، که به شخص فرصت می دهد ارتباطات دلگرم کننده برقرار کند.
- رفتن به مکانی که معمولا نقطه ی امن شخص است.
- بو کردن رایحه هایی که حس و حال نوستالژیک و آرامش بخشی دارند.
سخن آخر
انفکاک ذهنی یکی از دشوارترین و پیچیده ترین اختلال های روانی. در کنار آسیب های بسیار جدی که در اثر ابتلا به این اختلال به ذهن وارد می شود، دید منفی جامعه نسبت به افرادی که از انفکاک ذهنی رنج می برند بهبود را دشوارتر هم می کند. اگر یکی از قربانیان این اختلال هستید، به خاطر داشته باشید که تنها نیستید.
سعی کنید در وهله ی اول، به متخصص مراجعه کنید و با جدی گرفتن شیوه های درمانی، شیوه ی زندگی خود را دستخوش تغییری مثبت کنید.